Η εποχή της κρίσης δεν αλλάζει μόνο τη ζωή μας, αλλά αποκαλύπτει και πόσο επικίνδυνα γίνονται τα πράγματα όταν άνθρωποι κατώτεροι των περιστάσεων βρίσκονται σε καίριες θέσεις. Ισως παλαιότερα οι χώρες να είχαν ικανότερους πολιτικούς, ίσως η Ευρώπη να διέθετε ηγέτες με οράματα και με τη
σοφία που απέκτησαν όσοι βίωσαν τις συνέπειες του πολέμου· ίσως τότε υπήρχαν διανοούμενοι και αυθεντίες που ενέπνεαν τους λαούς. Ισως απλώς αλλάξαμε εμείς και με τα σημερινά Μέσα Ενημέρωσης βλέπουμε αλλιώς τους πολιτικούς και τους ηγέτες, τους διανοούμενους και τις αυθεντίες. Αλλά η καθημερινότητα της πολιτικής, οι χειρισμοί δύσκολων θεμάτων –όπως η πολιτική της λιτότητας, η διερεύνηση της λίστας Λαγκάρντ και οι κυνικοί χειρισμοί της Κύπρου από την τρόικα– αρκούν για να καταρρίψουν και τις τελευταίες ψευδαισθήσεις ότι ο δρόμος θα είναι εύκολος.
Εδώ και αρκετά χρόνια, οι ευρωπαϊκές χώρες αντιμετωπίζουν τη ζωτικής σημασίας πρόκληση να αναδιοργανώσουν το οικονομικό τους μοντέλο ώστε να διασώσουν κάτι από το κοινωνικό κράτος και, την ίδια ώρα, όσες κυβερνήσεις επιχειρήσουν αυτό το δύσκολο πέρασμα να διατηρήσουν την πολιτική νομιμοποίησή τους. Πριν από την κρίση, οι πολιτικοί είτε δεν έβλεπαν τα μαύρα σύννεφα είτε τα υποτιμούσαν. Οταν η καταιγίδα ξέσπασε, μέτρα λιτότητας που προηγήθηκαν της αναδιοργάνωσης της οικονομίας και της πολιτικής είχαν την ίδια κατάληξη με το καράβι που σβήνει τις μηχανές του – αφήνεται στο έλεος των κυμάτων και στην τύχη. Πέρα απ’ αυτό, όμως, η έλλειψη εμπιστοσύνης του πληρώματος στους κυβερνήτες και στην πορεία που ορίζουν οι δανειστές οδηγούν σε πλεονασμό αντιδράσεων και υπερβολών.
Η εσωτερική πολιτική σκηνή διαμορφώνεται σε διαμάχη μεταξύ «συστημικών» και «αντισυστημικών» δυνάμεων. Σε αυτό το πεδίο, κερδισμένοι είναι οι ακραίοι που επενδύουν στην οργή και στην υπερβολή, στο επιχείρημα ότι «οι άλλοι» φταίνε για όλα. Οι πολίτες αναγκάζονται να επιλέξουν μεταξύ κυβερνώντων που δεν πιστεύουν σε αυτό που κάνουν και αντιπολιτευόμενων δυνάμεων, που απορρίπτουν ολόκληρο το σύστημα. Οσο πιο ακραίο και απόλυτο γίνεται, τόσο πιο πειστικό ακούγεται το μήνυμα των οργισμένων. Οσο περνάει ο καιρός, τόσο διαφαίνεται η απουσία σοβαρών ηγετών που θα μπορούσαν να εξηγήσουν τις δυσκολίες, να επωμιστούν το πολιτικό κόστος των αλλαγών, να πείσουν ότι ο λαός θα επουλώσει τις πληγές του και να διατηρήσουν τη νομιμοποίηση που τους παρέχει η λαϊκή εμπιστοσύνη.
Το γεγονός ότι δεν βλέπουμε τέτοιους ηγέτες ούτε σε εθνικό ούτε σε περιφερειακό επίπεδο (να μην πούμε και σε παγκόσμιο) κλονίζει την υπομονή των πολιτών. Αυξάνεται ο κίνδυνος να στραφούν σε όποιον εκφράζει την πιο ριζική διαφωνία με το «σύστημα» – το σύστημα της απογοήτευσης, της χαμένης ευημερίας, της διαφθοράς και της ήττας. Ομως, οι εύκολες λύσεις που υπόσχονται οι εκπρόσωποι της οργής δεν είναι διέξοδος, είναι η ανακύκλωση των ψευδαισθήσεων που μας οδήγησαν εδώ. Αυτήν τη στιγμή, ίσως οι σημαντικότεροι παράγοντες στην πολιτική είναι η υπομονή, η ψυχραιμία, αλλά και η τύχη.
Η Καθημερινή
Από συνέντευξη του Κορνήλιου Καστοριάδη
ΑπάντησηΔιαγραφή«Καστοριάδης: . . . . Μπορείτε να μου εξηγήσετε εσείς, γιατί οι Έλληνες, που σκοτώνονταν εννέα χρόνια, για να απελευθερωθούν από τους Τούρκους, θέλησαν αμέσως μετά ένα βασιλιά; Και γιατί, αφού έδιωξαν τον Όθωνα, έφεραν τον Γεώργιο; Και γιατί μετά ζητούσαν “ελιά, ελιά και Κώτσο βασιλιά”;
. . . .
Καστοριάδης: Σύμφωνα με την παραδοσιακή «αριστερή» άποψη, όλα αυτά τα επέβαλαν η Δεξιά, οι κυρίαρχες τάξεις και η μαύρη αντίδραση. Μπορούμε όμως να πούμε ότι όλα αυτά τα επέβαλαν στον ελληνικό λαό ερήμην του ελληνικού λαού; Μπορούμε να πούμε ότι ο ελληνικός λαός δεν καταλάβαινε τι έκανε; Δεν ήξερε τι ήθελε, τι ψήφιζε, τι ανεχόταν; Σε μιαν τέτοια περίπτωση αυτός ο λαός θα ήταν ένα νήπιο. Εάν όμως είναι νήπιο, τότε ας μη μιλάμε για δημοκρατία. Εάν ο ελληνικός λαός δεν είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, τότε, ας του ορίσουμε έναν κηδεμόνα. Εγώ λέω ότι ο ελληνικός λαός -όπως και κάθε λαός- είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, συνεπώς, είναι υπεύθυνος και για την κατάσταση, στην οποία βρίσκεται σήμερα.»
Ω! ναι, τους ‘βασιλείς’ εμείς τους καλέσαμε, τους ‘προέδρους’ εμείς τους εκλέξαμε και ως νήπια τους αναθέσαμε την κηδεμονία μας με τον όρο να φροντίζουν ώστε το «κράτος» να εξασφαλίζει την καλοπέρασή μας.
Και αυτοί φροντίζουν επιμελώς να μας κρατάνε σε κατάσταση νηπίου, διότι πως αλλιώς θα αισθανόμαστε ότι έχουμε ανάγκη κηδεμόνα;
Όμως η ενηλικίωση δεν είναι μόνο θέμα χρόνου αλλά τούτων ή εκείνων των εμπειριών που έχουμε την ευκαιρία να αποκτήσουμε στο πέρασμά του.
Όσο συζητάμε μαθαίνουμε να ακούμε, να κατανοούμε ακόμα κι αν δεν συμφωνούμε και αν έχουμε και το σθένος να θέττουμε υπό κρίση και την προσωπική μας κοσμοθεωρία, να την αλλάζουμε.
Στα λίγα τελευταία χρόνια συνέβησαν συγκριτικά πάρα πολλά που έγιναν αισθητά στον καθένα μας τόσο στο κεντρικό πολιτικό όσο και στο δημοτικό επίπεδο.
Ίσως δεν ενηλικιωθήκαμε ακόμα, αλλά οπωσδήποτε μεγαλώσαμε κάπως.
Κυρίως - κατά την ταπεινή μου πάντα γνώμη - έγινε πια κατανοητό ότι δεν μπορούμε να παραχωρούμε εξουσιοδοτήσεις με συνθήκες φόβου, άγνοιας, συνήθειας ή προσωπικού συμφέροντος.
«Η πόλις άνδρες εστί», ΟΛΟΙ ΕΜΕΙΣ είμαστε η πόλις και σχεδόν όλοι εμείς έχουμε πλέον κατανοήσει ότι κάποιος που ψηφίζουμε το ίδιο κόμμα ή «τα πίνουμε» μαζί, κάποιος που μας «εξυπηρέτησε» προσωπικά, δεν είναι απαραίτητα και ικανός να «υπηρετήσει» και την πόλη.
«Δημοσιογράφος: Πώς την εννοείτε αυτή την ευθύνη;
Καστοριάδης: . . .. Και η ευθύνη, για την οποία μίλησα, εκφράζεται με την ανευθυνότητα της παροιμιώδους φράσης: «εγώ θα διορθώσω το ρωμέικο;». -Ναι, κύριε, εσύ θα διορθώσεις το ρωμέικο, στο χώρο και στον τομέα όπου βρίσκεσαι.»
(Έτσι τελειώνει αυτή η συνέντευξη, ολόκληρη εδώ http://antikleidi.wordpress.com).