Στο πρώτο μέρος είδαμε δύο πράγματα:
1. Οι τράπεζες από τη φύση τους λειτουργούν ως
πολλαπλασιαστές χρήματος παράγοντας δάνεια και καταθέσεις. Με τον τρόπο αυτό αυξάνουν τη φαινόμενη ρευστότητα της οικονομίας και προωθούν την ανάπτυξη. Μέσα από τη διαδικασία αυτή παράγονται κέρδη για τις τράπεζες, πλούτος για τους καταθέτες και υποχρεώσεις για τους δανειολήπτες έναντι των περιουσιακών στοιχείων που αποκτούν.
2. Οι τράπεζες λειτουργούν με σχετικά λίγα ίδια κεφάλαια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα στην «καλή εποχή» να παράγουν μεγάλα κέρδη. Από τη άλλη μεριά όμως, σε ένα σοβαρό γύρισμα της οικονομίας, οι τράπεζες γράφουν μεγάλες ζημιές και μπορούν να χρεοκοπήσουν εύκολα. Τότε η καρδιά της οικονομίας σταματά. Οι τράπεζες χρειάζονται άμεση ανακεφαλαιοποίηση...
Ποιοί πληρώνουν την ανακεφαλαιοποίηση;
Για να ανακεφαλαιοποιηθούν οι τράπεζες υπάρχουν οι εξής λύσεις:
I. Άντληση κεφαλαίων από την αγορά με ιδιωτική τοποθέτηση: Οι παλιοί και πιθανώς και νέοι μέτοχοι μπορούν να βάλουν νέα χρήματα, δηλαδή να κάνουν αύξηση μετοχικού κεφαλαίου. Αν αυτό δεν συμβεί, τότε πάμε στην επόμενη λύση.
II. Την ανακεφαλαιοποίση την καλύπτει το κράτος: Σε αυτή την περίπτωση τα χρήματα μπορούν να προέλθουν με δύο τρόπους:
(α) Το κράτος αντλεί χρήματα από την Κεντρική Τράπεζα η οποία μπορεί να τυπώσει όσο χρήμα χρειαστεί (εφ’ όσον έχει εθνικό νόμισμα). Οι παράπλευρες συνέπειες είναι πληθωρισμός και σημαντική υποτίμηση του εθνικού νομίσματος. Αυτή τη λύση ακολουθούν οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο.
(β) Το κράτος δεν μπορεί να τυπώσει χρήμα, οπότε δανείζεται (υπό δυσβάσταχτους όρους) για να ανακεφαλαιοποίησει τις τράπεζες. Τότε υποχρεώνεται να μπει μέσω της δημοσιονομικής λιτότητας σε μια βαθιά και αυτοτροφοδοτούμενη ύφεση. (Αυτή είναι η συνήθης περίπτωση στην Ευρώπη, π.χ. Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία). Το αντίστοιχο ποσό επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό και βέβαια η κατάσταση γίνεται πραγματικά τραγική όταν το κράτος είναι ήδη υπερχρεωμένο, ελλειμματικό και έχει από πίσω του μια μη παραγωγική οικονομία. Αυτή δυστυχώς είναι η περίπτωση της Ελλάδας.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ: Να σημειωθεί εδώ ότι με αυτή την ανάλυση δεν προσπαθούμε να εξηγήσουμε την ελληνική κρίση, η οποία έχει ως κύρια πηγή της το κράτος, αλλά το τραπεζικό σκέλος της διεθνούς κρίσης, το οποίο στις περισσότερες χώρες είναι και το σημαντικότερο.
III. Κλασική χρεοκοπία: στην περίπτωση αυτή, οι πρώτοι που χάνουν τα κεφάλαιά τους είναι οι μέτοχοι, οι δεύτεροι είναι όσοι έχουν αγοράσει (εταιρικά) ομόλογα της τράπεζας και οι τρίτοι είναι οι καταθέτες των οποίων οι καταθέσεις θα «κουρευτούν» κατά το ποσό που λείπει... Εννοείται ότι σε αυτή την περίπτωση δεν μένει όρθια καμία τράπεζα, αφού όλοι θα σπεύσουν να πάρουν τα λεφτά τους και από αυτές που τυχόν δεν θα έχουν χρεοκοπήσει. Αυτό το στοιχείο είναι που κάνει τα κράτη να μην αφήνουν τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν.
Συμπεράσματα: Ο καλός αναγνώστης που είχε την υπομονή να φτάσει έως εδώ, έχει τώρα στη διάθεσή του όλα τα στοιχεία για να βγάλει μια σειρά από πολύτιμα συμπεράσματα:
1. Οι εποπτικοί μηχανισμοί (κυρίως οι κεντρικές τράπεζες) έχουν σοβαρές ευθύνες για τη διεθνή κρίση.
Όπως είδαμε η αιτία της κρίσης είναι η χρηματοπιστωτική φούσκα η οποία παράγεται από τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί (από τη φύση του) το τραπεζικό σύστημα. Το «μυστικό» βρίσκεται στην υψηλή μόχλευση των τραπεζών (λειτουργία με σχετικά μικρά ίδια κεφάλαια). Και εδώ βρίσκονται οι ευθύνες των εποπτικών αρχών που δεν ρύθμισαν αυτό το θέμα. Το διεθνές πλαίσιο τραπεζικής εποπτείας, και κυρίως οι Κεντρικές Τράπεζες όφειλαν να είχαν λάβει μέτρα προτού υπερθερμανθεί η οικονομία ώστε να κλείσουν εγκαίρως οι «κάνουλες» τις τραπεζικής ρευστότητας. Αυτό γίνεται με τρεις τρόπους:
(α) έγκαιρη αύξηση επιτοκίων (πριν ξεσπάσει η κρίση) ώστε να περιοριστεί η ζήτηση χρήματος,
(β) να υποχρεωθούν οι τράπεζες να κρατούν στην άκρη περισσότερη ρευστότητα (μείωση της προσφοράς χρήματος),
(γ) να υποχρεωθούν οι τράπεζες να αυξήσουν το ποσοστό των ιδίων κεφαλαίων που διακρατούν ως μαξιλάρι για ζημιές.
Όλες αυτές οι λύσεις θα έσφιγγαν τη στρόφιγγα του δανεισμού, αλλά παράλληλα θα μείωναν και τα κέρδη των τραπεζών. Επίσης θα μείωναν τους ρυθμούς «ανάπτυξης», αφού «θα πατούσαν φρένο» στις πωλήσεις των εταιρειών και στα κέρδη τους... Δυστυχώς οι Κεντρικοί Τραπεζίτες, αλλά και πολλοί άλλοι (για λόγους που είναι προφανείς) δεν έκαναν αυτά που έπρεπε και έτσι φτάσαμε στη σημερινή κατάσταση. Το γεγονός αυτό δείχνει τα κενά και τις ευθύνες που υπάρχουν στο διεθνές σύστημα τραπεζικής εποπτείας, το οποίο υπερεκτίμησε την ικανότητα των τραπεζών να διαχειριστούν σε ατομική βάση τους κινδύνους τους (όπως ανάφερε σχετικά και ο πρώην Κυβερνήτης της FED, A. Greenspan).
2. Η Κρίση στην Ευρώπη:
Η τραπεζική κρίση στην Ευρώπη έχει ένα πολύ ιδιαίτερο και πρωτόγνωρο χαρακτηριστικό: Σε περιβάλλον ενιαίου νομίσματος, το τραπεζικό σύστημα αφέθηκε να «δημιουργήσει χρήμα», δηλαδή να δημιουργήσει μια πιστωτική φούσκα. Αυτή η φούσκα ωφέλησε τις χώρες παραγωγούς, ενώ οδήγησε τις χώρες καταναλωτές σε υπερχρέωση. Όταν μοιραία έσκασε (κάτι που όσοι γνώριζαν το περίμεναν), οι περισσότερες τράπεζες της Ευρώπης οδηγήθηκαν λίγο ή πολύ σε κατάσταση χρεοκοπίας. (Το εντυπωσιακό είναι ότι αυτό δεν συνέβη με το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, το οποίο οδηγήθηκε στη χρεοκοπία κυρίως από το ελληνικό κράτος, μέσω του κουρέματος των ελληνικών ομολόγων και μέσω της βαθιάς ύφεσης που προκάλεσε η λιτότητα των τελευταίων ετών).
Με τις τράπεζες στην Ευρώπη να χρεοκοπούν, βγήκε στην επιφάνεια μια τραγική (αλλά όχι και τόσο τυχαία) ατέλεια του ευρώ: ότι τα κράτη-μέλη δεν είχαν στη διάθεσή τους μια Κεντρική Τράπεζα που θα μπορούσε να τυπώσει χρήμα για να «σώσει» τις τράπεζες. Η ΕΚΤ όντας υπό τον έλεγχο των ισχυρών χωρών της Ευρώπης περιορίστηκε στο μισό της ρόλο, δηλαδή στην παροχή ρευστότητας. Δεν αφέθηκε να τυπώσει χρήμα για να ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες... Μοιραία λοιπόν αυτό θα έπρεπε να το αναλάβουν τα κράτη, τα οποία θα έπρεπε να δανειστούν για να κρατήσουν νεκροζώντανο το τραπεζικό τους σύστημα. Αυτό όπως ξέρουμε τώρα, σημαίνει τρόικα, μνημόνια, λιτότητα, ύφεση, μείωση των κρατικών εσόδων, ακόμη μεγαλύτερη λιτότητα, κ.ο.κ. Στην πράξη σημαίνει κάτι ακόμη χειρότερο: βίαιο γκρέμισμα της τραπεζικής πυραμίδας υποχρεώσεων και απαιτήσεων, γεγονός το οποίο οδηγεί σε μια πολύ βαθιά ύφεση τύπου κραχ του 1929...
Αυτή είναι η συνταγή που επιλέχθηκε από τους Βορειοευρωπαίους, οι οποίοι μέσω της άρνησης να τυπώσουν χρήμα, ουσιαστικά αρνήθηκαν να μοιραστούν κάποια από τα κέρδη τους. Μάλιστα όχι μόνο δεν θυσίασαν τα κέρδη τους, αλλά έβγαλαν και καινούργια: η μεγάλη μείωση των επιτοκίων δανεισμού τους, τους γλίτωσε από πολλά δισεκατομμύρια τόκων που θα επιβάρυναν τον κρατικό τους προϋπολογισμό. Παράλληλα, οι επιχειρήσεις τους έχοντας άφθονο και φθηνό χρήμα στη διάθεσή τους, απέκτησαν πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών τους. Όμως και νομισματικά δεν επλήγησαν: ενώ λόγω της μη εκτύπωσης το ευρώ θα έπρεπε να ανατιμηθεί δραματικά έναντι του δολαρίου (που τυπώνεται αφειδώς...), το ευρώ παρέμεινε τεχνητά «φθηνό», χάρη στη συντήρηση μιας έρπουσας και ελεγχόμενης κρίσης. Τα κέρδη όμως δεν σταματούν εδώ. Με όπλο τη νομισματική ασφυξία, οι ισχυροί της Ευρώπη απέκτησαν και πολιτικό έλεγχο επί των «μνημονιακών» χωρών, τις οποίες έθεσαν σε μια διαδικασία οικονομικής δίαιτας που οδηγεί στην απώλεια της εθνικής τους κυριαρχίας. Έτσι η οικονομική κρίση που αφέθηκε να «σκάσει», μετατράπηκε σε βίαιο εγχείρημα «ενοποίησης» της Ευρώπης στη βάση των συμφερόντων και του οικονομικού εθνικισμού των ισχυρών...
Συμπεράσματα-Πρόταση Παρ’ ότι σε αυτή την κρίση έχουν χρησιμοποιηθεί πολλά ηθικολογικά επιχειρήματα για να κρύψουν τις πραγματικές προθέσεις των κύριων «παικτών», η αλήθεια είναι ότι ευθύνες υπάρχουν από όλες τις πλευρές:
-Και οι εποπτικές αρχές δεν έπαιξαν τον ρόλο που έπρεπε, επιδεικνύοντας ασυγχώρητη αδράνεια.
-Και οι «μεγάλοι» της Ευρώπης άφησαν να υπάρξει ένα ευρώ με σαθρό ή ανύπαρκτο υπόβαθρο (άρα «και αυτοί δεν έκαναν το μάθημά τους» ή πιο σωστά αντέγραψαν στις εξετάσεις και τώρα παριστάνουν τους «καλούς μαθητές»...)
-Και οι οικονομικές και πολιτικές ελίτ των χωρών του νότου επέδειξαν αχαρακτήριστη ανευθυνότητα έναντι του κοινού νομίσματος (κάποιος θα συμπλήρωνε και ιδιοτέλεια...)
Εκεί όμως που υπάρχει συνευθύνη, πρέπει να υπάρξει και συμβιβασμός για εύρεση κοινής λύσης. Και η κοινή λύση, κάθε κοινή λύση, περνάει αναγκαστικά από τη «τύπωση χρήματος» από την ΕΚΤ, η οποία εν όλω ή έστω εν μέρει πρέπει να ανακεφαλαιοποίησει το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Άλλωστε και η ίδια έχει ευθύνες για την παρούσα κατάσταση. Ευθύνες έχουν και οι «κλειδοκράτορες» που δεν έχουν τόσο άψογο φάκελο όσο ισχυρίζονται...».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου