Τι θα πει "καθαρή πόλη";

Πολλοί πιστεύουν ότι καθαριότητα σε μια πόλη σημαίνει απλώς να μαζεύει ο Δήμος τα σκουπίδια. Αυτό είναι το αυτονόητο (στη σημερινή Ελλάδα δεν είναι και τόσο αυτονόητο...) ωστόσο οι σύγχρονες ανάγκες έχουν διευρυνθεί. Το κυκλοφοριακό ήταν ήδη από τα μέσα της περασμένης δεκαετίας κεντρικό ζήτημα στο αν μια πόλη θεωρείται καθαρή ή όχι. Στην πόλη μας, η Δεκελείας επιβαρύνεται σε
τεράστιο βαθμό εξαιτίας των παρκαρισμένων αυτοκινήτων δεξιά κι αριστερά, που κάνουν τον μοναδικό υπερτοπικό δρόμο της πόλης να καταντά οδός μιας λωρίδας κυκλοφορίας.
Η Πράσινη Βίβλος για Καθαρές Πόλεις στην Ευρώπη αναφέρει, μεταξύ άλλων:
Οι πόλεις μας είναι η κινητήρια δύναμη της ευρωπαϊκής οικονομίας: το 60% περίπου των Ευρωπαίων πολιτών ζουν σε αστικό περιβάλλον και το 85% περίπου του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος της Ε.Ε. παράγεται στις αστικές περιοχές. Οι ευρωπαϊκές πόλεις, αν και είναι διαφορετικές μεταξύ τους, έχουν να αντιμετωπίσουν τα ίδια προβλήματα: συμφόρηση, ρύπανση, προστασία της υγείας, ασφάλεια... η ποιότητα ζωής των Ευρωπαίων πολιτών θα μπορούσε να αναβαθμισθεί με τη βελτίωση των αστικών μετακινήσεων. Παντού στην Ευρώπη, το κυκλοφοριακό πρόβλημα στα αστικά κέντρα έχει οδηγήσει σε χρόνια συμφόρηση, με ολέθριες συνέπειες από πλευράς καθυστερήσεων και ρύπανσης. Στις πόλεις, ο οδικός τομέας ευθύνεται για το 40% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και για το 70% των εκπομπών άλλων ρύπων. Ο αριθμός των τροχαίων ατυχημάτων στις πόλεις αυξάνεται με τα χρόνια: σήμερα, ένα στα τρία θανατηφόρα δυστυχήματα γίνεται σε αστική περιοχή, ενώ θύματα είναι κυρίως οι πιο ευάλωτες ομάδες, οι πεζοί και οι ποδηλάτες. Μολονότι τα προβλήματα αυτά είναι τοπικά, οι συνέπειές τους γίνονται αισθητές σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Αναφέρω ενδεικτικά τις κλιματικές αλλαγές, τα αυξανόμενα προβλήματα υγείας και τα εμπόδια στην αλυσίδα υλικοτεχνικού εφοδιασμού. Οι τοπικές κυβερνήσεις και οι ευρωπαϊκές πόλεις χρειάζονται υποστήριξη για να διαχειριστούν το λεπτό αυτό θέμα. Δεν έχω την πρόθεση να επιβάλω κεντρικές λύσεις οι οποίες ίσως να μην εφαρμόζονται στις τοπικές συνθήκες. Ο δικός μου ρόλος, σε συνεργασία με όλα τα μέρη, συνίσταται κυρίως στον εντοπισμό των παραγόντων που εμποδίζουν τις ομαλές αστικές μετακινήσεις και στην εξεύρεση λύσεων.
Σε ποια βάση πρέπει να επανεξεταστούν οι αστικές μετακινήσεις; Η δική μου προσέγγιση βασίζεται σε πέντε θεμελιώδεις στόχους:
1. Η κυκλοφορία στις πόλεις πρέπει να ρέει. Παντού στην Ευρώπη, η επιδείνωση του κυκλοφοριακού στα αστικά κέντρα οδηγεί σε μια μόνιμη συμφόρηση. Οι καθυστερήσεις και λοιπές ζημίες που προκαλούνται από τα μποτιλιαρίσματα κοστίζουν στην Ε.Ε. 1% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος. Η εμπειρία έχει αποδείξει ότι δεν υπάρχει μία και μοναδική λύση για την αποσυμφόρηση των πόλεων. Η αντικατάσταση του ιδιωτικού αυτοκινήτου με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, το βάδισμα ή το ποδήλατο, δεν είναι αρκετά ελκυστική ούτε ασφαλής λύση. Πρέπει οι πολίτες να έχουν τη δυνατότητα να αλλάζουν εύκολα μέσο μετακίνησης και να διαθέτουν χώρους στάθμευσης εκτός πόλης. Επίσης, ορισμένες νέες πρακτικές διαχείρισης της κυκλοφορίας όπως η ομαδική μεταφορά με αυτοκίνητο ή ένα αποτελεσματικότερο σύστημα μεταφοράς εμπορευμάτων, θα βοηθήσουν στην κυκλοφοριακή αποσυμφόρηση των πόλεων.
2. Οι μεταφορές πρέπει να ρυπαίνουν λιγότερο. Τα βασικά περιβαλλοντικά προβλήματα των πόλεων οφείλονται στη μαζική χρήση πετρελαίου ως καυσίμου, από την οποία εκπέμπεται διοξείδιο του άνθρακα και ατμοσφαιρικοί ρύποι, με καταστρεπτικές συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία. Οι νέες καθαρές τεχνολογίες, γνωστές με την ονομασία «καθαρή πρόωση», θα συμβάλουν σημαντικά στην εμφάνιση καθαρότερων μέσων μαζικής μεταφοράς. Αλλες λύσεις είναι, μεταξύ άλλων, ο περιορισμός της κυκλοφορίας στο κέντρο των πόλεων, η δημιουργία χώρων πρασίνου και τα συστήματα αστικών διοδίων, αρκεί να βελτιωθεί και η υποδομή των μέσων μαζικής μεταφοράς. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι το ήμισυ των πολιτών της Ε.Ε. ήσαν διατεθειμένοι να πληρώσουν κάτι παραπάνω και να έχουν λιγότερο ρυπογόνα μέσα μεταφοράς.
3. Η κινητικότητα πρέπει να είναι έξυπνη. Οι τεχνολογίες μας παρέχουν πλείστες όσες δυνατότητες για να βελτιώσουμε τις μετακινήσεις, αρκεί να γνωρίζουμε πώς να τις εκμεταλλευτούμε. Σήμερα, στις ευρωπαϊκές πόλεις υπάρχει μια διαρκής ζήτηση για μεταφορά εμπορευμάτων και επιβατών και τα εμπορεύματα περνούν υπερβολικά πολύ χρόνο μέσα στα φορτηγά. Δεν έχουμε τη δυνατότητα να επεκτείνουμε πολύ την υποδομή μας, εξαιτίας της έλλειψης χώρου, των περιβαλλοντικών περιορισμών και της μικρής αποδοχής από τους πολίτες. Πρέπει να καταφύγουμε σε νοήμονα συστήματα μεταφορών και σε μηχανισμούς ελέγχου της κυκλοφορίας, για να διαχειριστούμε αποτελεσματικότερα τις αστικές μετακινήσεις, και ιδιαίτερα τις αστικές μεταφορές εμπορευμάτων. Οι επιβάτες θα πρέπει να ενημερώνονται και να είναι σε θέση να γνωρίζουν το καλύτερο μέσο μεταφοράς, τη διάρκεια και το κόστος των μετακινήσεων, λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση στο κυκλοφοριακό δίκτυο.
4. Είναι σημαντικό να έχουν όλοι πρόσβαση στην πόλη. Η κοινωνία αλλάζει, γερνάει και επιθυμεί έξυπνες μεταφορές και οικονομικά προσιτές. Οι πολίτες επιθυμούν να έχουν συνεχή, ευέλικτα και προσιτά μέσα μεταφοράς και ασφαλείς υποδομές για να μετακινούνται πεζοί, με το ποδήλατο ή το αυτοκίνητό τους. Ο αστικός χωροταξικός σχεδιασμός πρέπει να είναι ώριμος και αποτελεσματικός, με καλές προαστιακές και αστικές συνδέσεις. Για ποιοτικές συλλογικές μεταφορές πρέπει να βρεθούν καινοτόμες λύσεις, δεν θα πρέπει εξάλλου όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες να έχουν θεμελιώδη δικαιώματα όσον αφορά τη χρήση δημόσιων μέσων μεταφοράς;
5. Οι μεταφορές πρέπει να γίνουν ασφαλέστερες. Τα δύο τρίτα περίπου των τροχαίων ατυχημάτων και το ένα τρίτο των θανατηφόρων τροχαίων δυστυχημάτων παρατηρούνται σε αστικές περιοχές. Εάν θέλουμε να σώσουμε ζωές, πρέπει εξασφαλίσουμε ασφαλέστερη συμπεριφορά, ασφαλέστερα οχήματα και ασφαλέστερη υποδομή. Εξετάζω επίσης τον τρόπο για να διασφαλιστεί η τήρηση του κώδικα κυκλοφορίας στην Ευρώπη.
Τώρα που απαριθμήσαμε αυτούς τους πέντε στόχους, ποια μέσα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για την επίτευξή τους; Η πράσινη βίβλος που μόλις παρουσίασα στην Επιτροπή έχει στόχο να εγκαινιάσει μια ευρεία διαβούλευση και δημόσια συζήτηση, με τη συμμετοχή των κυβερνήσεων, των επιχειρήσεων και των πολιτών, σχετικά με το μέλλον των αστικών μεταφορών.
Το φθινόπωρο του 2008, όταν θα έχω συμμετάσχει στις συζητήσεις αυτές, έχω την πρόθεση να υποβάλω ένα σχέδιο δράσης που θα προτείνει συγκεκριμένα μέτρα και θα περιγράφει με σαφήνεια τα καθήκοντα και τις ευθύνες καθώς και το χρονοδιάγραμμα των δραστηριοτήτων και μια πραγματική ευρωπαϊκή πολιτική για τις αστικές μετακινήσεις.
Μαζί οφείλουμε να βρούμε τρόπους να βελτιώσουμε τις αστικές μετακινήσεις. Ηρθε η στιγμή να συμπεριλάβουμε τις αστικές μετακινήσεις στην ευρωπαϊκή ημερήσια διάταξη και να ανοίξουμε ένα νέο κεφάλαιο στην ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών. Ας εργαστούμε μαζί για καθαρότερες πόλεις!