Οι κρυφές πληγές της πραγματικής οικονομίας

Γράφει ο Αθανάσιος Παπανδρόπουλος
Πίσω από τις θεωρητικές προσεγγίσεις περί πραγματικής οικονομίας υπάρχει και η καθημερινή πραγματικότητα, η οποία έχει δραματικό χαρακτήρα και δεν μπορεί εύκολα να αλλάξει. Ο Κ.Π. είναι επικεφαλής μιας μεγάλης ελληνικής επιχείρησης με πάνω από εβδομήντα χρόνια παρουσία στην ελληνική αγορά. Σε κάποια φάση, μάλιστα, ήταν από τις μεγαλύτερες του κλάδου της στον ευαίσθητο τομέα της υγείας –τομέας όπου η επιχειρηματική δραστηριότητα δέχεται και
ποικίλες πιέσεις συμμετοχής σε πράξεις διαφθοράς. Ωστόσο, ο Κ.Π. ποτέ δεν θέλησε να παίξει στα παιχνίδια αυτά. Προτιμούσε να χάσει διαγωνισμούς και προμήθειες, παρά να γίνει όμηρος άνομων συμφερόντων. Αυτός είναι και ο λόγος που σήμερα ο άνθρωπός μας όχι μόνον δεν κολυμπά στο χρήμα αλλά, ακόμα χειρότερα, η επιχείρησή του –που κάποτε είχε φθάσει να απασχολεί μέχρι και 250 άτομα– σήμερα κινδυνεύει. Και πολύ σοβαρά.
«Οι δουλειές έχουν πέσει πάνω από 35%. Το προσωπικό μειώθηκε κατά το ήμισυ. Οι χρεώστες μας, με πρώτο το Δημόσιο, έχουν έναν χρόνο να μάς πληρώσουν. Οι τράπεζες, με πρώτη την Citi, μάς διέκοψαν τις πιστώσεις και ζητούν την άμεση αποπληρωμή δανείων. Τα γενικά έξοδα μειώθηκαν 25% και πιο κάτω δεν πάει. Το χειρότερο όμως είναι ότι μηδενίστηκε η εμπιστοσύνη των προμηθευτών μας από το εξωτερικό απέναντί μας. Όχι επειδή είμασταν ασυνεπείς προς αυτούς, αλλά διότι είναι μηδενική η εμπιστοσύνη τους προς την ελληνική οικονομία και την παραμονή της χώρας μας στην ευρωζώνη. Έτσι, προκειμένου να συνεχίσουμε την δραστηριότητά μας, είμαστε υποχρεωμένοι να προκαταβάλλουμε εισαγωγές υλικού, το αντίτιμο του οποίου θα εισπράξουμε, αν και όταν πουληθεί, με έναν χρόνο καθυστέρηση. Μπορεί όμως μια επιχείρηση και μια οικονομία να κινηθούν υπό παρόμοιους όρους; Σίγουρα όχι…», λέει ο Κ.Π. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο κ.Πάνος Μιχαλόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της Hellastat, «η έλλειψη εμπιστοσύνης στον Έλληνα πελάτη από τον προμηθευτή στο εξωτερικό, που είναι κορυφαία πληγή, ισχύει στον ίδιο ακριβώς βαθμό και για τον Έλληνα προμηθευτή από τον ξένο πελάτη. Ο φόβος είναι μήπως ο Έλληνας προμηθευτής τους κρεμάσει, το επονομαζόμενο και ως going concern, που έχει ωθήσει πολλές ξένες εταιρείες να αναζητήσουν νέους προμηθευτές όχι γιατί δεν είναι ευχαριστημένες από τον Έλληνα συνεργάτη τους, αλλά γιατί γνωρίζουν ότι οι ελληνικές τράπεζες περιορίζουν τα πιστωτικά όρια, οι συντεχνίες είναι σε μόνιμη απεργία και το κράτος δεν κάνει απολύτως τίποτα για να αντιμετωπίσει την δραματική κατάσταση». «Το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό», μάς λέει η κυρία Χριστίνα Σακελλαρίδη, πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων, «και πλήττει σε αισθητό βαθμό εξαγωγές που θα ενίσχυαν την παραπαίουσα ρευστότητα δυναμικών ελληνικών επιχειρήσεων». Από την πλευρά του, ο κ. Ευάγγελος Καλούσης, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ), επισημαίνει ότι αυτή η δυσάρεστη κατάσταση αποδυναμώνει τον πιο ζωτικό και δυναμικό σήμερα κλάδο της ελληνικής μεταποίησης, που είναι η βιομηχανία ειδών διατροφής. «Μία βιομηχανία που προσπαθεί να δημιουργήσει και επώνυμη ζήτηση για τα ελληνικά προϊόντα στις ξένες αγορές, αλλά δυστυχώς δεν διαθέτει καμμιάν απολύτως ευχέρεια κινήσεων», τονίζει. Στο πλαίσιο αυτής της δραματικής συγκυρίας, ως γνωστόν πολλές δυναμικές και εξωστρεφείς ελληνικές εταιρείες μεταφέρουν την νομική τους έδρα εκτός Ελλάδος, κάποιες δε κάνουν το ίδιο και για την παραγωγική τους δραστηριότητα, με σκοπό να εξασφαλίζουν πιο άνετη χρηματοδότηση. Πράγματι, μία μεσαίου μεγέθους ελληνική βιοτεχνία που εγκαταστάθηκε στην Βουλγαρία έχει, όπως μάς είπε ο ιδιοκτήτης της, πολύ πιο άνετη χρηματοδότηση των κεφαλαίων κινήσεως και το γεγονός αυτό τής επιτρέπει να συντηρεί και το εμπορικό της τμήμα στην Ελλάδα. Ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα για τις επιχειρήσεις είναι αυτό της εσωτερικής εμπιστοσύνης. Σε μιαν αγορά όπου οι πληρωμές τοις μετρητοίς ήσαν σπάνιες, οι συναλλαγές παραδοσιακά βασίζονταν στην καλή σχέση εμπιστοσύνης που διαχρονικά είχαν δημιουργήσει πελάτες και προμηθευτές, με κύριο εργαλείο την –μοναδική στον κόσμο– μεταχρονολογημένη επιταγή. Σήμερα η εμπιστοσύνη αυτή έχει υποστεί σοβαρό κλονισμό, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά και την πορεία των πωλήσεων των επιχειρήσεων σε αρκετούς κλάδους. Με άλλα λόγια, στο μέτρο που πολλές πωλήσεις γίνονται τοις μετρητοίς, οι επιχειρήσεις αποφεύγουν να πωλούν επί πιστώσει και έτσι χάνουν πωλήσεις οι οποίες υπό άλλες συνθήκες θα πραγματοποιούνταν. Για την ελληνική πραγματική οικονομία και την εσωτερική της διάσταση, αυτή η κατάσταση και η φοβία που προκαλεί ίσως να είναι στην παρούσα φάση και η σοβαρότερη αρνητική πτυχή της εσωτερικής οικονομικής δραστηριότητας. Κατά τον κ. Πάνο Μιχαλόπουλο, «το σπάσιμο του παραδοσιακού δεσμού των ελληνικών εμπορικών συναλλαγών ίσως να είναι και η πληγή που θα κλείσει –αν κλείσει– πολύ δύσκολα, ακόμα και όταν θα έχει περάσει η κρίση. Αυτή την χρονική στιγμή όλοι οι κλάδοι της ελληνικής οικονομίας εμφανίζουν αρνητική πρόβλεψη αναφορικά με το επίπεδο φερεγγυότητάς τους. Μόνον 7-8 εταιρείες έχουν βαθμό φερεγγυότητας στο επίπεδο του χαμηλού ρίσκου, ενώ πάνω από το 85% των εταιρειών έχει μετατοπιστεί στις κλίμακες του αυξημένου ή πολύ υψηλού ρίσκου. Με την προϋπόθεση ότι θα ολοκληρωθεί η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, η λύση θα μπορούσε να έρθει αν υπήρχε ένα δίκτυο ορθής πληροφόρησης της αγοράς. Δηλαδή, ένας τρίτος πυλώνας, για παράδειγμα μέσω των Επιμελητηρίων, μεταξύ πιστωτή και πιστούχου, που θα λειτουργούσε ως αντικειμενική πηγή πληροφόρησης για την φερεγγυότητα των συναλλασσομένων. Το θετικότερο, όμως, θα ήταν η εκπαίδευση της κοινωνίας ώστε να αναγνωρίζει τις δυνατότητές του και να μην πέσει ξανά θύμα μιας τραπεζικής επεκτατικής πολιτικής, αλλά και να αποφεύγει την ανάληψη υποχρεώσεων που δεν θα μπορεί να σηκώσει». Επισημαίνουμε στο σημείο αυτό ότι, στο Βέλγιο λόγου χάρη, η κυβέρνηση της χώρας μελετά ένα σύστημα χρηματοοικονομικής επιμόρφωσης, ώστε οι πολίτες να αποκτήσουν εξοικείωση με τα οικονομικά θέματα και τις επιπτώσεις τους σε αποφάσεις και επιλογές τους. Άλλο σοβαρό πρόβλημα της πραγματικής οικονομίας είναι η τροφοδοσία των μεταποιητικών επιχειρήσεων με πρώτες ύλες. Και στον τομέα αυτόν η Ελλάδα βρίσκεται στην «μαύρη λίστα» των διεθνών προμηθευτών, με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις να αδυνατούν, για λόγους ρευστότητας, να κάνουν προαγορές και να επωφελούνται από τις διακυμάνσεις των τιμών προς τα κάτω. Επιβαρυντικό στην χώρα μας είναι και το μεταφορικό κόστος για τις επιχειρήσεις, δεδομένου ότι η περίφημη απελευθέρωση των μεταφορών παραμένει νεκρό γράμμα –εις βάρος, βέβαια, και της συνολικής ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Από τις παραπάνω διαπιστώσεις προκύπτει ξεκάθαρα ότι, όσο θα παρατείνεται στην χώρα η κρίση χρέους και θα καθυστερούν σοβαρές μεταρρυθμίσεις ικανές να προσελκύσουν επενδύσεις, η ελληνική πραγματική οικονομία θα βυθίζεται σε μία οξεία και πολύπλευρη κρίση καθημερινότητας, στην οποία η έλλειψη εμπιστοσύνης θα παίξει ρόλο αυτοτροφοδότησής της. Πρόκειται για μία σοβαρότατη αρνητική εξέλιξη, η οποία όλο και περισσότερο θα ακυρώνει τις όποιες δημιουργικές δυνάμεις διαθέτει η Ελλάδα και τελικά θα τις απομακρύνει από τον ελληνικό περίγυρο. Γι αυτό, πέρα από την μακροοικονομική διαχείριση της κρίσης, είναι ζωτικό η ελληνική πραγματική οικονομία να δεχθεί ισχυρές δόσεις αισιοδοξίας. «Το ελληνικό όνομα και μαζί με αυτό η ελληνική φήμη έχουν υποστεί βαθύτατες ζημιές στον εκτός Ελλάδος κόσμο. Αυτό είναι σοβαρότατο οικονομικό και εμπορικό μειονέκτημα, που πρέπει να καταπολεμήσουμε γρήγορα, αποφασιστικά και μεθοδικά», τονίζει ο κ. Δημ. Λακασάς, πρόεδρος του Συνδέσμου Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος (ΣΕΒΕ) και σίγουρα θίγει ένα από τα σοβαρότερα, αν και μη ορατό, προβλήματα της ελληνικής οικονομίας: αυτό της εικόνας και της φήμης της Ελλάδας σε έναν κόσμο όπου η επικοινωνία, αφ’ ενός, παίζει τεράστιο ρόλο ως παραγωγός αξίας και, αφ’ ετέρου, βρίσκεται σε φάση επαναστατικών αλλαγών ως προς την φύση και την κυκλοφορία της.
Σαφώς δε οι αλλαγές αυτές επιβάλλουν ριζικές αναθεωρήσεις και στις στρατηγικές επικοινωνίας επιχειρήσεων και κρατών, σε έναν κόσμο όπου υπερπληροφόρηση και παραπληροφόρηση συμβαδίζουν.
ebr