Νομισματικός πόλεμος και ευρώ

Γράφει ο Ralph Atkins

Ποιος φανταζόταν έξι μήνες πριν ότι στις αρχές του 2013 το ευρώ θα περιλαμβανόταν στα νομίσματα του πλανήτη με την πιο ισχυρή άνοδο; Το ενιαίο νόμισμα της Ευρώπης έχει ανατιμηθεί σχεδόν 7% στο καλάθι των εμπορικών ισοτιμιών από τα τέλη Ιουλίου. Έχει ενισχυθεί περίπου 25% έναντι του
γεν και 10% έναντι του δολαρίου.
Η ισχύς του είναι αποτέλεσμα των κινήσεων που έκανε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για να απομακρύνει τον κίνδυνο διάλυσης της ευρωζώνης. Καταδεικνύει επίσης αυτό που ο J. Weidmann, διοικητής της Bundesbank, αποκάλεσε "αυξημένη πολιτικοποίηση" των συναλλαγματικών μηχανισμών.
Ο κ. Weidmann εννοούσε την Ιαπωνία, που χθες άρχισε να πιέζει πιο επιθετικά για πληθωριστικά μέτρα. Όμως οι ΗΠΑ παραμένουν γερμένες στην ποσοτική χαλάρωση, ενώ η αδυναμία της στερλίνας είναι σαν να επιβάλλεται επισήμως στη Βρετανία (την πιο σημαντική εξαγωγική κατεύθυνση της ευρωζώνης) και ενθαρρύνεται από τις συζητήσεις για έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αν δρομολογείται ένας κρυφός πόλεμος νομισμάτων, η ΕΚΤ απουσιάζει από τη δράση, γεγονός που εγείρει ερωτήματα για το επίπεδο ετοιμότητάς της.
Κάποιος θα μπορούσε ακόμη και να σκεφτεί ότι η ΕΚΤ δεν νοιάζεται. Στα τέλη του περασμένου έτους, ο διοικητής Mario Draghi έδειξε να προσπαθεί να πιέσει φραστικά το νόμισμα, αφήνοντας να ειπωθεί ότι στη συνεδρίαση του Δεκεμβρίου συζητήθηκε έντονα περισσότερη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής και δηλώνοντας ότι είναι δυσοίωνες οι προοπτικές για την οικονομία.

Όμως, στις αρχές αυτού του μήνα -ζαλισμένος ίσως από την εντυπωσιακή βελτίωση της ψυχολογίας των αγορών για το ευρώ- ο κ. Draghi είχε πιο επιθετικό τόνο, επιμένοντας ότι δεν συζητήθηκε καν μείωση επιτοκίων στη συνεδρίαση του Ιανουαρίου.
Είναι γεγονός ότι η εμπορική ισοτιμία του ευρώ παραμένει σημαντικά χαμηλότερη από τα επίπεδα του Νοεμβρίου του 2004 και του Νοεμβρίου του 2007, όταν ο προκάτοχός του, Jean-Claude Trichet, ανέπτυξε φραστικές παρεμβάσεις για να συγκρατήσει την άνοδό του. Και στις δύο εκείνες περιπτώσεις φραστικών παρεμβάσεων, προειδοποίησε εναντίον των «άγριων» κινήσεων στις αγορές συναλλάγματος, αν και με μικρή επιτυχία.
Για ορισμένους συντηρητικούς αξιωματούχους της ευρωζώνης, η άνοδος του ευρώ είναι ίσως ένα ευχάριστο μήνυμα επιστροφής της εμπιστοσύνης στη νομισματική ένωση της Ευρώπης. Πάντως, το νομισματικό σθένος ίσως είναι υπερβολή. Ακόμη κι αν η συναλλαγματική ισοτιμία ευθυγραμμίζεται με τον μακροχρόνιο μέσο όρο, οι καιροί που διανύουμε είναι ιδιαίτεροι, ειδικά για τις πιο αδύναμες οικονομίες της περιφέρειας της ευρωζώνης. Η ανεργία στην ευρωζώνη είναι σχεδόν 12% (σε σύγκριση με περίπου 8% στις ΗΠΑ) και η ΕΚΤ προβλέπει ότι η οικονομία θα συρρικνωθεί και τη φετινή χρονιά.
Το ισχυρότερο ευρώ απειλεί να πνίξει μία από τις βασικές πηγές ανάπτυξης: τις καθαρές εξαγωγές που έχουν συμβάλει θετικά στο ΑΕΠ της ευρωζώνης και στα 10 τελευταία τρίμηνα, σύμφωνα με την Barclays.
Ακόμη και οι ανθεκτικοί Γερμανοί εξαγωγείς έχουν λόγους να ανησυχούν. Η ισοτιμία ευρώ-γεν έχει μεγάλη σημασία για τις πανίσχυρες αυτοκινητοβιομηχανίες της χώρας. Ο Jean-Claude Juncker, που πολύ πρόσφατα αποσύρθηκε από την προεδρία του eurogroup, προειδοποίησε πριν από λίγο καιρό ότι το επίπεδο του ευρώ είναι «επικίνδυνα υψηλό».
Όλα αυτά σημαίνουν ότι ο κ. Draghi πρέπει να έχει εναλλακτικό σχέδιο κρυμμένο στο μανίκι. Ένα πρώτο βήμα θα μπορούσαν να είναι οι φραστικές παρεμβάσεις στο στιλ Trichet. Όμως, η ΕΚΤ θα μπορούσε να προχωρήσει παραπάνω και να προσφέρει περισσότερη μακροχρόνια ρευστότητα, για παράδειγμα, ή να μειώσει πιο πολύ τα επιτόκια.
Αυτό το δεύτερο δεν θα είναι εύκολο. Αυτό που θα έχει σημασία δεν είναι το βασικό επιτόκιο που ορίζεται για τις τράπεζες που δανείζονται το ρευστό της και κινείται στο 0,75%, αλλά τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια στην αγορά. Αυτά έχουν πέσει στο επίπεδο των επιτοκίων καταθέσεων στην ΕΚΤ που δίνονται για τις overnight καταθέσεις και είναι σήμερα μηδέν.
Οπότε, στις κινήσεις της ΕΚΤ για να σταματήσει η άνοδος του ευρώ μπορεί να περιλαμβάνεται η εισαγωγή στις αχαρτογράφητες περιοχές των αρνητικών επιτοκίων, χρεώνοντας τις τράπεζες για την ευχαρίστηση να παρκάρουν τα κεφάλαιά τους.
Όμως, ο κ. Draghi πέρσι απέδειξε ότι μπορεί να κινείται δραστικά όταν το απαιτούν οι περιστάσεις. Η δέσμευσή του να κάνει «ό,τι χρειαστεί» για να υπερασπιστεί την ακεραιότητα της ευρωζώνης άλλαξε το παιχνίδι στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Σε έναν αβέβαιο κόσμο, το ένστικτό του λέει να μην αποκλείει καμία επιλογή.
Financial Times